'Niet te scherp kijken, nergens mee bemoeien'

De Bernard de Wildestraat in Breda heeft geen goede naam. Drugs, heling, vechten, steken, herrie, gedoe. De zeven flats die er staan gaan tegen de vlakte en de bewoners van deze 'sociaal zwakkere buurt' moeten op termijn verhuizen. In juli begint de sloop van het eerste gebouw, twee andere volgen voor 2004. De rest gaat rond 2013 plat. Of het nog leuk is op de flats? Nou ja, niet te scherp kijken, nergens mee bemoeien, dan gaat het best. Maar ook: ,,Wij willen hier niet weg.''

Zeven flats in de Bernard de Wildestraat. Zes keer zes appartementen per gebouw. Zeven keer zesendertig woningen, 252 voordeuren. Op een ervan hangt een briefje. ,,Wie er ook kom na elf uur avond's moet niet reken dat wij nog de deur open doen. Overdag word al de deur plat gelopen. Wij willen ook onze rust eens avond's. Dus even goede vrienden overdag welkom. Beer/An.''

Beer is bekend in de buurt. Paardenstaart, fletse tatoeages op de onderarmen. Hij brengt slingerende winkelwagentjes terug naar de supermarkt. Vroeger wel 150 per week. Van de winkel krijgt hij daarvoor waardebonnen.
Beer vertelt wel. Zijn vrouw is tweeëneenhalf jaar geleden overleden, Beer heeft de urn nog binnen staan. Alleen zijn kan hij niet goed, dat zal er ook aan meegeholpen hebben dat hij An in huis nam toen ze hem een keer in slechte toestand vroeg om een bakje koffie. ,,Ik ben wat gaan voelen voor dat meisje'', zegt Beer. Begrijp hem goed, het gaat niet om 'dat seksuele', want daarvoor pak je desnoods een filmpje, en trouwens, 'ik ga niks beginnen met een ander als mijn vrouw nog in huis staat.'
Het meisje van Beer, An, is 47 en verslaafd aan drugs. Gisteravond is ze weggelopen, met een hoop herrie. Daar hebben ze zelfs in de flat tegenover van mee kunnen genieten. Beer is een beetje bezorgd over An, hij heeft daarom een dag vrij genomen van zijn werk bij de BSW. Hij heeft de methadon in huis die An moet gebruiken, maar ze laat niks horen. Via de telefoon zou dat trouwens ook niet kunnen, want die is afgesloten.

Beer wijst naar de bijl op de gangkast. De eerste de beste die hem nog lastig valt, gaat zonder kop naar huis. Beer is niet bang, dat zeggen andere mensen op de flat ook, hij durft tenminste iets te zeggen tegen junks of dealers die het te bont maken. En hij heeft er veel aan de deur gehad, vanwege An. Vrienden uit het circuit die dachten dat er bij Beer en An wel dope te halen zou zijn. Zaten er ineens tien, twintig man binnen, even een pijpje roken. An zelf maakt ook wel eens lawaai, dat hebben verslaafden. Een medebewoner zei er een keer iets van, maar Beer had zijn woordje klaar. ,,Als jij veel last hebt van dat meisje hier, moet je zelf de mensen van je deur halen die gestolen spullen komen verkopen.''
De verhuurder van de flats heeft Beer nog een keer op zijn bezoekers aangesproken, want ze vermoedden dat hij zelf ook dealde. Dus Beer naar het kantoor van Woningbouwvereniging Volkshuisvesting aan de Markendaalseweg, om het uit te leggen. ,,Luister eens hier, als ik dealer ben ga ik niet iedere dag winkelwagentjes oprapen.''

Beer pakt een kat, Pietje de Pooier. Pietje is een van de zeven poezen in huis, Beer kan ze niet laten zwerven. Een van de zeven is van iemand uit de buurt, die uit zijn flat werd gezet. En een andere komt van een jongen die een straf moet uitzitten. Hij had een dealer bestolen en gefileerd met een mes. Sorry dat ik je niet binnenlaat, zegt Beer, maar ik ben net de rotzooi aan het opruimen die het meisje heeft gemaakt. ,,Weet je wat het erge is van een junk in huis? Dat je weer terugvalt op de dingen van vroeger, gokken en zuipen.''
Kijk, wijst Beer vanaf de galerij. Daar loopt Rietje met haar honden. Een krant heb je hier niet nodig jongen, Rietje weet ook veel.

Nee, Beer is zo'n slechte nog niet. Het vergaande plan Bemoeizorg is niet voor hem bedoeld. Het is voor de pakweg 25 ernstige gevallen van overlast vanwege vervuiling, vandalisme, bedreigingen, alcohol en drugs, zwak sociaal gedrag, verspreid over de zeven flats. De echte lastpakken. Beer komt wellicht meer in aanmerking voor het project Zorg op Maat. Bij Bemoeizorg kunnen de cliënten kiezen: Accepteer hulp en ga je gedragen, of je wordt uit de flat gezet. Zorg op Maat is vrijblijvender. Het is er voor problemen die boven komen drijven bij de gedwongen verhuizing na de sloop van de flats. De gedachte erachter: Bewoners van de Bernard de Wildestraat hebben niet gevraagd om een ander huis, en als we ze ergens mee kunnen helpen, moeten we dat doen. Dan komen ze straks ook beter in hun nieuwe omgeving terecht.
Gans goedbedoelend Breda slaat de handen ineen voor Bemoeizorg en Zorg op Maat.
Betrokken zijn: het Instituut voor Maatschappelijk Welzijn (IMW); Crisisopvang Breda-Oosterhout voor tijdelijke huisvesting na een uitzetting; de Gemeentelijke Kredietbank voor schuldsanering; de politie; de gemeente voor geld en sturing; Woningbouwvereniging Volkshuisvesting uiteraard, mede vanwege haar sociale bedoelingen; Kentron voor hulp bij afkicken, het Straathoekwerk, de GGZ/GGD voor de gezondheid; het opbouwwerk van Vertizontaal. Als hun samenwerking op het vlak van Bernard de Wilde wil vlotten, en daar ziet het wel naar uit, gaan ze samen nog jaren op dezelfde voet verder, ook in andere buurten.

De schoonmakers van de flats, verwijzen meteen naar Bep Bartens. Zij is zogezegd 'de koningin van de buurt', maar dan zonder hoed. Toen vorige week vrijdag de plannen Bemoeizorg en Zorg op Maat werden gedoopt met een hulpverlenersfeestje in buurthuis Geeren-Noord, mocht Bep Barten ook speechen. Bep woont in het flatgebouw dat in juli komend jaar als eerste plat gaat. Nergens hangen zo veel planten aan de gevel als bij haar. Bep werkte jááááren in buurthuis Geeren-Noord en kent de flats en haar pappenheimers als geen ander. Ze zit er sinds 1971. Bep is aanspreekpunt namens de woningbouwvereniging, een officieel baantje van honderd gulden per maand. Bep zegt: ,,Ik ga soms tekeer als een blekken emmer, dan ben ik een echt viswijf.'' Maar op de bijeenkomst van al die instanties vorige week was dat helemaal niet zo. Bep zei het helder en rechtstreeks. ,,Ik ben er kapot van dat ik weg moet, maar het kan niet meer door de moeilijke jongeren. En de flats zijn veel te duur, ze zouden tweehonderd gulden goedkoper moeten zijn.''
Bep betaalt 928 gulden, inclusief verwarming, servicekosten en schoonmaak. En daar bovenop 129 gulden voor elektriciteit. Ze heeft het niet helemaal getroffen met haar hoekwoning. Ze kijkt vanuit de keuken zowat uit op de stortkoker, die veel licht wegneemt. Bij Bep in de keuken brandt altijd de lamp. En tochten! Onder de voordeur kun je gewoon naar buiten kijken. ,,Condens kennen wij hier niet.'' Bep is er snel uit: de flats zijn te slecht. Klaar.
Dan kijkt de Socialistische Partij daar toch anders tegenaan. De SP houdt haar imago in stand en is Tegen. Tegen de sloop, want een bouwkundig onderzoek van de partij heeft uitgewezen dat de flatgebouwen nog best een tijd mee zouden kunnen. En Tegen de tegemoetkoming die de bewoners krijgen van de woningbouwvereniging vanwege hun gedwongen verhuizing. Die vergoeding, daar is Bep nu juist blij mee. Ze heeft er handtekeningen voor opgehaald in haar flat. Bijna iedereen tekende, waarmee bijna iedereen te kennen gaf te kunnen leven met de zevenduizend gulden die Volkshuisvesting in het vooruitzicht heeft gesteld. Zevenduizend gulden voor iedereen die vertrekt tot en met april 2001, voor verhuizingen in mei tweehonderd gulden extra en in juni nog eens tweehonderd erbij. De toelage is vanwege de extra overlast die er te verwachten valt in half leegstaande flats. Scharrelaars in leegstaande appartementen, daar zijn veel bewoners bang voor. Ze willen bewaking, maar dat is volgens directeur Jacques Smit van Volkshuisvesting niet te doen. Te duur, en zo'n autootje dat één of twee keer per uur langs rijdt is ook niet effectief, vindt hij. De galerijen worden afgesloten, de centrale toegangsdeur mogelijk ook, daarover wordt nog gepraat. En in de vier flats die tot het volgende decennium blijven staan, komen de brievenbussen en het belbord buiten te hangen, en de centrale deur krijgt een slot.
De tegemoetkoming voor de verhuizing is nog onderwerp van gedoe. De bewonersgroep, een serieuze club die door Vertizontaal wordt geholpen, wil meer. De SP ook. Achtduizend gulden zou billijk zijn, vindt Koos Gouka van de SP. Hij vindt een medestander in Jacques Smit van de woningbouwvereniging. Die vindt een hogere vergoeding ook billijk, maar wil niet zelf extra betalen. Hij noteert uit het hoofd een lijstje van soortgelijke vergoedingen in andere gemeenten, om aan te tonen dat zevenduizend niet ver van het landelijk gemiddelde ligt, en wijst vervolgens naar de gemeente Breda. Als die nou eens vijftienhonderd gulden zou bijleggen. ,,Dat is een serieus bedrag, waarmee de gemeente kan uitdrukken dat vernieuwing in deze stad haar wat waard is.'' Maar de gemeente doet daar niet zo gemakkelijk aan mee.
De bewonersgroep zint al een tijdje op juridische stappen om er een hoger bedrag uit te slepen.
Zo hangt er nog wel meer in het luchtledige. De sloopvergunning voor de eerste flat moet nog geregeld worden, en de grondruil die nodig is voor de nieuwbouw moet nog uitgewerkt worden. tussen de gemeente en de woningbouwvereniging. De nieuwbouwplannen zelf zijn ook nog niet helemaal af. Er komt een nieuw onderkomen voor verzorgingshuis Raffy, dat nu nog in de Boschstraat staat, en 44 koopappartementen, plus nog een huisartsenpraktijk en een kantoor van Kruiswerk/gezinszorg.

's Avonds is het niet zo vrolijk in de Bernard de Wildestraat. Vooral niet bij de vier flatblokken die het langst blijven staan. Groepjes jongeren drommen samen. Scootertjes rijden rond. De politie hield daar vorige maand een actie, met twee arrestaties en een trits bekeuringen als nettoresultaat. Maar belangrijker was het dat de politie liet zien dat ze de buurt in het zicht houdt. Daar zijn ook de twee wijkagenten voor. Als er iets is gaan ze kijken, en als er niks is ook. Bewoners aanspreken, voortdurend met mensen praten, een beetje opvoeden. Zo ziet wijkagent Pieter van de Boogaard dat. Samen met onder meer Bianca Jansen van de gemeente voert hij het drugsproject uit. Ze proberen goed in beeld te krijgen wie er dealt. Bewoners kunnen meldformulieren invullen. Dat werkt goed. De zes voorbije weken kwamen er honderd binnen. Meldingen van huizen die nogal vaak en meestal niet erg lang bezoek krijgen. Daar worden vast drugs verkocht. Maar de dealers worden slimmer. Ze lopen wat vaker gewoon op straat, of vatten post in het park.

Vroeger was dat allemaal niet zo. Vroeger, daarvoor kun je bij Riet en Theo van der Rijk terecht. Ze wonen 33 jaar in de laatste flat, die het dichtst bij het water staat. Hun kinderen groeiden er op en zwommen in de sloot. In de zomer gingen de huisvrouwen samen op hun stoeltjes in het gras zitten. Riet en Theo kunnen omgaan met de buurt. Als Riet een bekende verslaafde in het trapportaal ziet, schopt ze hem naar zijn moeder. En verder stapt ze luchtig over de dingen heen. Van haar hoeven de flats niet plat en van Theo ook niet. ,,Wij willen hier niet weg.''
Dat zegt NHTV-student Arian Hanson ook. Hij ziet in donderdagse nachten, als hij wel eens om een uur of vier uit nachtcafé De Graanbeurs komt, mannen aan auto's sleutelen. Dan groet hij vriendelijk en groeten de mannen terug. Waar die Porsche nou precies vandaan komt die hij eens in een garagebox zag staan? Weet Arian veel!?. Het is alleen wat vervelend dat de flats gehorig zijn, en dat pizzeria Domino's niet bezorgt in de Bernard de Wildestraat en omstreken, want er waren wat al te veel pizzakoeriers bedreigd, bestolen of beroofd. Eën keer ging iemand er met een complete pizzabrommer vandoor. Dus doet Domino's het nu anders: bewoners van Bernard de Wildestraat krijgen een tweede pizza gratis, als ze zelf komen afhalen.

Nog wat over auto's en aanverwanten; is die Honda Civic nou van die Soedanees, vraagt een anonieme man zich af? Wat kwamen die zes dure Mercedessen die ene vroege ochtend doen bij de flats? En Somalische asielzoekers kunnen niet parkeren, voegt zijn anonieme vrouw er als feitje aan toe. Ze willen hun naam niet in de krant, want ze wonen niet al te ver van een dealer vandaan en ze hoeven geen last. Ze hebben al hinder genoeg van de drugsklantjes die - niet helemaal helder - de hele tijd per abuis bij hen aanbellen. De anonieme man vindt zichzelf sociaal van aard, maar ook hij heeft geleerd deuren dicht te gooien in iemands gezicht. Tegen een verslaafde dame bezigt hij taal als: ,,Niet zeiken bitch, opflikkeren.'' Van de dealers in de flat heeft hij weinig plezier. Antillianen, gewelddadige types. Als de een wordt opgepakt, zet een familielid vanuit een andere flat de handel voort. Een echt familiegebeuren. Moeders van zestig is ook verslaafd.

De vrolijke postbode die over de galerijen loopt klaagt niet, hij stelt alleen vast dat er regelmatig postpakketten uit zijn wagen worden gestolen. Bang is hij nooit geweest, dat laat hij aan sommige van zijn collega's over. En de schoonmakers maken dan wel foto's van de stront en andere junkenvuiligheid die ze af en toe van de galerijen schrapen - omdat anders niemand het gelooft - maar ook van hen geen klachten. Als er iets vervelends gebeurt, kijken ze even niet.
Bep klaagt wel een beetje. Ze heeft haar gewassen schoenen buiten staan. Ze zaten weer eens onder de zeik, want de junks die in de flats komen gebruiken, piesen overal. Bep wordt niet goed van de onrust, de sfeer vermindert op haar flat. Iedereen worstelt met de vraag waar hij gaat wonen en wanneer. De mensen worden meer in zichzelf gekeerd daardoor. Maar Rietje niet.

Beer zei het al; Rietje weet ook veel. Ze loopt met haar twee honden op straat. Plintenzeikers, zegt ze. Rietje heet Ria Rademakers en vindt het heerlijk dat in het voorjaar de struiken uit de buurt zijn weggehaald, want daar zaten wel eens mensen in, je zag dan alleen een rij witte tanden. Niet dat Rietje zo bangig is. Behalve die ene keer, toen Beer had gewaarschuwd. P. zou haar gaan neersteken, Beer voorspelde dat. P. dacht dat Rietje de boel verklikte, maar haar man moet als vrachtwagenchauffeur op ongeregelde tijden weg, daarom is het licht wel eens aan 's nachts. Enfin, P. dacht daar kennelijk anders over, dus Riet had toch maar beleefd geïnformeerd bij de wijkagent. Nou, had die gezegd, P. steekt graag en hij heeft altijd een mes bij zich, dus ik zou er maar omheen lopen.
Drie dagen later kwam P. op haar afgezwalkt. ,,U mot ik hebben.'' Het liep vreemd af, P. was beleefd, het was mevrouw voor en mevrouw na en Rietje had keurig kunnen uitleggen hoe dat zit met dat licht in de nacht. Later stak P. wel een keer toe, bij iemand anders, en nu zit hij vast.
Verder nog nieuws Ria? Ja, ze hebben maandag vies Anneke opgeladen. Het gaf een hoop lawaai. Rietje is niet verlegen en ze heeft veel levenservaring, maar wat verslaafde Anneke allemaal uitkraamde herhaalt ze niet. Ze wijst naar de volgende flat. Kijk. Daar heb je Beer. Hij heeft An gevonden. Ze sjouwen met een fiets.