President Collor maakt het bont

Het moest maar eens afgelopen zijn met de corruptie in Brazilië. Dat was de uitgesproken mening van president Fernando Collor de Mello tijdens zijn verkiezingscampagne in l'989. Weg met die ellendelingen die zichzelf verrijken en Braziliës naam bezoedelen. Drie jaar later hangt de vlag er wel wat anders bij. Collor is stevig in opspraak. De president zélf schijnt zich schuldig gemaakt te hebben aan 'onrechtmatige verrijking. De wapenfeiten van een hemelbestormer die diep valt.

De parlementaire, onderzoekscommissie die de omstreden handel en wandel van Collor naging, wond er geen doekjes om. Bij de presentatie van haar bevindingen eind augustus sprak zij van 'onwettelijke economische voordelen' die Collor zou hebben genoten. Ook zou er sprake zijn van 'kwaadaardige opzet' en 'misdrijven en misdaden, begaan tijdens de uitoefening van zijn functie'.

Mocht Collor bezwijken onder deze aantijgingen en zijn ambt neerleggen, dan heeft hij tenminste wat leven in de brouwerij gebracht. Want anders dan zijn voorganger José Sarney is Collor de Mello geen kleurloze regent. Zijn imago verandert voortdurend. Vroeger, tijdens zijn jonge jaren in

Rio de Janeiro, stond hij bekend als een stevige stapper. Later, in de aanloop naar de verkiezingen van 1989, gold hij als hemelbestormer die zou afrekenen met de inflatie en corruptie in Brazilië. En bij de presentatie van zijn ambitieuze economische plan, een dag na de aanvaarding van zijn ambt, vergeleken tal van internationale journalisten de kersverse president met Robin Hood, de edele Britse boef die de rijken bestal ten faveure van de armen. Maar een ding is nooit veranderd: voor Collors tomeloze ambitie moet alles en iedereen wijken.

Dat bleek al toen de jonge Fernando voor het eerst 'presidente' werd, en wel van de lokale voetbalclub in de deelstaat Alagoas. Op 7 augustus 1973 was hij toegetreden tot het bestuur van de vereniging, en al op 3 september werd hij er de baas. Zijn mededingers werden meedogenloos verpulverd.

De crisis waarin Collor zich nu bevindt maakt echter een tragische figuur van hem. Een verliezer, die tegen beter weten volhoudt het bij het rechte eind te hebben. Toch moet hij zo langzamerhand dusdanig wanhopig geworden zijn van de groeiende stroom beschuldigingen aan zijn adres, dat hij steeds vreemdere bokkensprongen gaat maken.

Zo verscheen hij na afloop van de live uitgezonden Olympische volleybalfinale op de nationale televisie. Hij had zich, met een Braziliaanse vlag in zijn hand, laten filmen tegenover een televisietoestel waarop te zien was hoe de volleyballers de wedstrijd beëindigen. Luid schreeuwend en joelend moedigde sportfanaat Collor zijn landgenoten aan. Een genante vertoning.

Eerder al, in januari van dit jaar, moet Collor gevoeld hebben dat hij het noodlot een handje moest helpen. Hij liet zich door een numeroloog, iemand die op grond van getallen de toekomst voorziet, overhalen om zijn handtekening te veranderen. Met de nieuwe krabbel, zou hij van geluk verzekerd zijn.

Vlak daarna deed hij een jammerlijke poging om een intellectueel succesje in de wacht te slepen. Collor, die het over het algemeen meer van zijn vlotte babbel en aantrekkelijke voorkomen moet hebben dan van zijn doordachte ideeën, publiceerde een reeks artikelen over zijn credo, het sociaal liberalisme, in grote kranten als O Globo en Folha de Sao Paulo. Tot zijn groot verdriet werd al snel ontdekt dat de verhalen regelrecht waren overgeschreven uit het werk van de nog maar net overleden diplomaat José Guilhermo Merquior.

Befaamd in Brazilië zijn de zondagsloopjes van de president. Vooral in begin van zijn ambtsperiode draafde hij regelmatig met bravoure een rondje. Middels slogans op zijn hemdjes probeerde hij de mensen te overtuigen van zijn toewijding aan de ene na de andere edele zaak. Dat het behoud van de natuur voorop moet staan in het Amazonegebied, dat het ellendige leven van de straatkinderen de aandacht verdient, dat drugs gebruiken niet goed is... de president droeg het allemaal even enthousiast uit. Wachtende televisieploegen registreerden Collors dwaze uitspattingen gretig.

Vooral in het eerste jaar van zijn presidentschap liep het zo af en toe de spuigaten uit. In een doorzichtige poging de superman uit te hangen, raasde de voormalige karatekampioen op een jetski over de meren bij Brasilia. Een andere keer nam hij, zonder in het bezit te zijn van een vliegbrevet, plaats achter de stuurknuppel van een jachtvliegtuig. Niets was hem te dol, als de televisie maar in de buurt was. Het is ten slotte ook aan dat medium te danken, dat 'de ideale schoonzoon' president is geworden.

In de aanloop naar de verkiezingen maakt Collor optimaal gebruik van zijn pr-gaven. Zijn laatste overgebleven tegenstander, de bebaarde, mompelende vakbondsman Luis Inacio Lula da Silva, moest het tegen de mediagenieke Collor afleggen.

In de laatste weken voor de stembusslag sleepten Collors campagneleiders een vroegere liefde van tegenstander Lula, Miriam Cordeiro, voor de camera's. Breedvoerig en tegen een aanzienlijke vergoeding mocht zij haar gal spuien over haar ex-vriendje.De verontwaardiging was groot in Brazilië toen zij in tranen uitgebreid verslag deed van hoe Lula haar had voorgesteld hun - inmiddels 16-jarige - dochter te aborteren. De aangeklaagde kon ontkennen wat hij wilde, het kwaad was al geschied. Felle aantijgingen van Collors tegenstanders dat hij geen enkele concreet politiek plan had, maakte op de kiezers geen indruk meer.

De tijden zijn veranderd. Tijdens Collors gouverneurschap van Alagoas, van 1987 tot 1989, trok hij nog fel van leer tegen de zogenaamde 'maharaja's': ambtenaren die voor nietsdoen een huizenhoog salaris ontvangen. Collor beriep zich daarbij op een grote afkeer van onrecht en oneerlijkheid. Nog geen drie jaar later, is het nu juist oneerlijkheid, die hem de das omdoet.

Uit Alerta 1993